در حادثه شوم حاكميت فرقة دموكرات آذربايجان, بزرگان غيرتمند دشت مغان علاوه بر اتخاذ سياست احتياط آميز و مصلحتي در راستاي حفظ جان و مال عشاير از گزند روسیه و مأمورين آنها, دو پايگاه مقاومت در شرق و غرب اين منطقه ايجاد كرده و تا آخرين لحظه به خواسته هاي نامشروع اين فرقه تن درندادند/ در همين حادثه, تعدادي از فرزندان عشاير در جبهه هاي جنگ با عوامل شوروي سابق و فداييان فرقة دموكرات كشته و زخمي شده و عده اي از بزرگان آنها در دادگاههاي فاشيستي اين تشکیلات بيگانه پرست محكوم به اعدام شدند.

/ عظمت و ارزش كار بزرگان شاهسون زماني بيشتر روشن ميشود كه بدانيم بسياري از نخبگان و روشنفكران تبريز و اردبيل با عناوين آزاديخواه, سوسيال دموكرات و حزب توده به آساني در مقابل خواسته هاي فرقة دموكرات آذربايجان تسليم شده و طوق بندگي جنايتكار تاريخ ايران ــ آذربايجان ــ راـــ استالين رهبر وقت اتحاد جماهير شوروي ــ را بر گردن نهاده و حاضر شدند سر از پيكرة آن جدا سازند/

با وجود اهميت راهبردي اين سرزمين در تاريخ باستان و بعد از اسلام منطقه آذربايجان و كشور ايران, جايگاه تمدني و رسالت و نقش سازنده مردم اين خطة تاريخمند در متون تاريخي آذربايجان به روشني

ترسيم و مشخص نشده است و حتي در برخي مواقع, اين نقش ها و تحولات تاريخي از ديدگاههاي خاص پژوهشگران با بي اعتنايي و نگاه تحقيرآميز آنان مواجه شده است.