نهضت دوماهه روحانیون ایران
مخالفت علما و روحانیان و مجامع مذهبی ایران علیه لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، نخستین واکنش یکپارچه و هماهنگ آنها در برابر اقدامات رژیم پهلوی به‌شمار می‌آید که به پیروزی آنها و عقب‌نشینی و شکست رژیم انجامید. علت مخالفت علما، اقدام مرموز و پنهانی رژیم پهلوی در رسمیت بخشیدن و قانونی کردن فعالیت بهائیان در دستگاه‌های دولتی و نهادهای کشوری و لشکری بود. این ماجرا دو ماه طول کشید و آغاز حرکتی شد به رهبری امام خمینی که با سخنرانی معروف ایشان در عاشورای سال 1342 شدت بیشتری یافت. البته پیامد این سخنرانی، دستگیری و بازداشت امام بود، اما این به معنای خاموشی حرکت شکل‌گرفته نبود؛ زیرا با آزادی ایشان مبارزه ادامه یافت و امام گرچه بار دیگر به دلیل سخنرانی افشاگرانه علیه مصوبه کاپیتولاسیون در آبان 1343، دستگیر و به ترکیه و از آنجا به عراق و فرانسه تبعید شدند، هدایت مبارزه ضد رژیم را با وجود فرسنگ‌ها فاصله جغرافیایی از کشور، از دست ندادند و این گونه بود که این حرکت بسیج توده مردم و به دنبال آن پیروزی انقلاب اسلامی ایران را رقم زد.
استاد علی دوانی، که در زمان تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی از فضلای حوزه علمیه قم به‌شمار می‌آمد و از نزدیک در بطن حوادث مربوط به آن قرار داشت و شاهد و ناظر رویدادها و واکنش‌های علمای قم بود، در همان روزهای پرالتهاب، همه اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های مراجع، علما، فضلا، تشکل‌های روحانی و وعاظ مشهور قم و تهران و سایر شهرهای کشور و نیز اعلامیه‌های مراجع نجف و شخصیت‌های غیر روحانی و تجار و اصناف کشور را گردآوری نمود و در کمتر از یک ماه پس از پایان آن قیام، کتابی با عنوان «نهضت دوماهه روحانیون ایران» منتشر کرد.
کتاب «نهضت دوماهه روحانیون ایران» مستندترین و تنها اثر در تاریخ‌نگاری آن واقعه است که پیش از پیروزی انقلاب نگاشته شد. این کتاب شرح دلایل دینی مخالفت مراجع و علما با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی است. البته افزون بر این، نویسنده در مقدمه کتاب، پیشینه تاریخی حضور مؤثر علمای شیعه در عرصه‌های سیاسی از قرن هفتم هجری تا نهضت ملی ایران در دهههای 1320 و 1330ش را برشمرده است.
