بند دو سلول سیزده (خاطرات محمدطه عبدخدایی)

گفت‌وگو و تنظیم: جواد عربانی

سال انتشار: 1404 

صفحات: 196

چاپ اول

کتاب «بند دو سلول سیزده» (خاطرات محمدطه عبدخدایی)، که کار گفت‌وگو و تنظیم آن را جواد عربانی انجام داده است، حاصل تلاشی است که در حوزه تاریخ شفاهی و به منظور ثبت و ضبط خاطرات شفاهی محمدطه عبدخدایی شده است. تاریخ شفاهی یکی از مستندترین، جذاب‌ترین و در عین حال طاقت‌فرساترین شیوه‌ها در تاریخ‌نگاری به‌شمار می‌آید؛ چرا که در این روش پژوهشگر باید با مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی ابتدا به رصد شخصیت مورد نظر خویش اقدام کند؛ سپس با سؤالات از پیش سازمان‌یافته، که مبتنی بر مطالعات تاریخی اوست و همچنین با شیوه‌های خاص مصاحبه، راوی را برای بیان حقایق تاریخی ترغیب و تشویق نماید. پس از مصاحبه، پیاده‌سازی و تدوین، کار پژوهشگر شفاهی‌کار وارد مرحله جدیدی به نام راستی‌آزمایی می‌شود تا دوباره بر پایه تحقیقات کتابخانه‌ای و اسنادی وثوق ماده خام تاریخی به‌دست‌آمده خود را بسنجد.

محمدطه عبدخدایی متولد ۲۸ آبان ۱۳۲۶ فرزند روحانی مبارز آیت‌الله شیخ غلامحسین تبریزی است. ارتباط پدرش با آیت‌الله سیدجواد خامنه‌ای ــ پدر رهبر انقلاب ــ این دو خانواده را به هم نزدیک کرد و از همان سال‌های کودکی زمینه ارتباط محمدطه عبدخدایی با آیت‌الله خامنه ای را پدید آورد. محمدطه در نوجوانی به انجمن حجتیه مشهد وارد شد و سپس با میسیونرهای پروتستان آمریکایی آشنایی یافت. حضور در جلسات کانون نشر حقایق اسلامی که به همت استاد محمدتقی شریعتی برگزار می‌شد، او را با دکتر علی شریعتی و آرای او آشنا ساخت و به‌تدریج به وادی مبارزات سیاسی سوق داد. محمدطه عبدخدایی در اوایل دهه 1350 با نوشتن اعلامیه‌ای با عنوان صدای جمهوری حکومت اسلامی و انتشار آن در شهرهای تهران و مشهد توسط ساواک دستگیر و به جرم اقدام علیه امنیت داخلی کشور حدود ۱۰۲۸ روز را در زندان‌های کمیته مشترک ضد خرابکاری قصر و اوین گذرانید.

او پس از آزادی از زندان مدتی در تهران و مشهد اقامت داشت تا اینکه برای ادامه تحصیل رهسپار هند شد. وی در هند نیز با پیوستن به انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی، مبارزات سیاسی خود را علیه رژیم پهلوی ادامه داد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران بازگشت. وی پس از انقلاب مسئولیت‌های مختلفی را برعهده گرفت که از آن جمله می‌توان به مسئولیت هنری رادیو، مسئولیت صداوسیما و خبرگزاری پارس در هند، ریاست مرکز هنرهای نمایشی کشور، بنیان‌گذاری و دبیر اولی جشنواره تئاتر فجر، و... اشاره کرد.

این اثر در ده گفتار تبویب و تنظیم شده است:

گفتار اول، به بازخوانی پیشینه خانوادگی و تحصیلات محمدطه عبدخدایی می‌پردازد؛

گفتار دوم به چگونگی آشنایی وی با دکتر علی شریعتی و آموزه‌هایی که از آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای در جوانی فراگرفته بود اشاره دارد؛

گفتار سوم کتاب به موضوع اوج‌گیری مبارزات، ماجرای دستگیری و دوران زندان عبدخدایی می‌پردازد؛

گفتار چهارم به دوران آزادی راوی از زندان و سفر او به هند تا پیروزی انقلاب اسلامی اشاره دارد. در این گفتار محمدطه عبدخدایی به مسئولیت‌هایی که پس از پیروزی انقلاب در مرکز هنرهای رادیو و همچنین خبرگزاری پارس در هند داشته پرداخته است که البته پایان‌بخش این گفتار روایتی است از سفر آیت‌الله خامنه‌ای به هند؛

گفتار پنجم به حوادث روزهای 6 و 7 تیر ۱۳۶۰ و همچنین انفجار دفتر نخست‌وزیری در 8 شهریور همان سال اشاره دارد؛

گفتار ششم دربرگیرنده فعالیت‌های راوی در مرکز هنرهای نمایشی، مرکز ایرانیان خارج از کشور و دورانی است که وی در وزارت ارشاد اسلامی و تحت مدیریت سیدمحمد خاتمی به خدمت پرداخته است.

دوران مسئولیت محمدطه عبدخدایی در رایزنی ایران در بوئنوس آیرس موضوع گفت‌وگوهایی است که راوی در گفتار هفتم بدان پرداخته است.

گفتار هشتم و نهم به موضوعاتی چون دوران مسئولیت محمدطه عبدخدایی در رایزنی فرهنگی ایران در مادرید و همچنین مسئولیت او در معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی می‌پردازد.

گفتار دهم این نوشتار هم به نقد راوی از عملکرد و کارنامه خود می‌پردازد.

در پایان اثر نیز اسناد و تصاویر به صورت ضمائم خاطرات در کتاب پیش رو گنجانده شده است.